Beschermen we iedereen met de huidige technologie? We stappen slaapwandelend een bewakingsmaatschappij in, zegt Rosamunde Van Brakel, professor criminologie. Een synthese van haar betoog.
De nieuwe Canvas-documentaire "Privacy & ik" toont goed aan hoe we al slaapwandelend een bewakingsmaatschappij aan het binnenstappen zijn. (…) Er is langzaam maar zeker een publiek debat aan het ontstaan over bewaking en privacy in België, vooral als gevolg van de covidpandemie. (…)
We worden steeds meer geconfronteerd met controletechnologieën gepaard met de belofte dat die onze veiligheid gaan garanderen in de strijd tegen het terrorisme, handhaving van corona, de strijd tegen georganiseerde misdaad en inbraken. Je hoort echter niets over hoe technologie ingezet zou kunnen worden in de preventie van verkrachting, de preventie van huiselijk geweld en cybercrime gericht op vrouwen. Maar ook bijvoorbeeld voor preventie van discriminatie of armoede of - op een positieve manier - om kwetsbare mensen te helpen die in onveilige situaties leven.
Anderzijds wordt er niet stilgestaan bij de gevolgen van controle voor de samenleving en de discriminerende werking ervan. Is de manier waarop er in bewakingstechnologie geïnvesteerd wordt en het geïmplementeerd wordt, wel democratisch? En wiens veiligheid gaat bewakingstechnologie beschermen?
(…)
Veiligheid wordt op een enge manier geïnterpreteerd als bescherming tegen criminaliteit en handhaving van de publieke orde. Veiligheidstechnologie wordt hierbij gebruikt als controlemiddel. Vaak gaat het zelfs niet meer over veiligheid, maar om politieke drijfveren, om te laten zien dat er hard opgetreden wordt tegen criminaliteit. Het is een vorm van theater. Zou veiligheid niet beter ruimer geïnterpreteerd worden als maatschappelijke veiligheid?
(…)
Naast veiligheid is de vraag wiens privacy wordt beschermd. Want ook in de manier waarop het juridisch kader rond bewakingstechnologie en publiek debat tot stand komt, zijn de stemmen vaak weinig divers en geprivilegieerd. Privacy als beschermingsreactie op controle gaat uit van de bescherming van een individu. In de praktijk komt dit veel al neer op de bescherming van mensen die geprivilegieerd zijn.
(…)
Neem bijvoorbeeld de databeschermingswetgeving, deze gaat er automatisch vanuit dat burgers, of hun vertegenwoordigers als het gaat om kwetsbare groepen, genoeg datawijsheid hebben om zelf hun privacy te beschermen en te beslissen wat er met hun data gebeurt. In de praktijk blijkt dat een groot deel van de bevolking niet de kennis heeft om dit te doen en dat deze door de maatschappij nauwelijks geboden wordt.
(…)
Dit creëert een machtsonevenwicht waarbij veiligheid en privacy enkel voor een bepaald geprivilegieerd deel van de bevolking wordt gegarandeerd. Het wordt tijd dat het veiligheidsbeleid grondig geëvalueerd wordt. Zou technologie niet anders ingezet kunnen worden als het veiligheidsbeleid uit zou gaan van de diverse noden in de samenleving?
Rosamunde Van Brakel is professor criminologie aan de VUB, gespecialiseerd in privacy.
