Volgens de Europese Commissie is AstraZeneca wel degelijk verplicht om de afgesproken dosissen van zijn coronavaccin te leveren. "Het principe 'wie het eerst komt, het eerst maalt' werkt misschien bij de buurtslager, maar niet hier", zegt commissaris voor Gezondheid Stella Kyriakides (foto). Bij AstraZeneca is te horen dat de productieproblemen zich situeren in Seneffe (Henegouwen), maar daar lijkt de Commissie weinig geloof aan te hechten.

Er is discussie ontstaan over de aankoopovereenkomst die de Europese Unie met het Brits-Zweedse AstraZeneca over de levering van maximaal 400 miljoen coronavaccins heeft afgesloten, nadat het bedrijf vrijdag heeft aangekondigd dat het fors minder dosissen zal leveren dan overeengekomen is. Voor België bijvoorbeeld gaat het tijdens het eerste kwartaal om 650.000 dosissen in plaats van 1,5 miljoen. Woensdagavond vindt nieuw overleg plaats, maar na enkele verklaringen van AstraZeneca-topman Pascal Soriot rolt de Commissie alvast de hemdsmouwen op.

Vooral de uitleg dat AstraZeneca "geen contractueel engagement" heeft om een welomschreven aantal dosissen te leveren, stuit de Commissie, maar ook de EU-lidstaten tegen de borst. "Dat AstraZeneca slechts een 'best effort' zou moeten leveren, zonder garantie op succes, is niet correct en niet aanvaardbaar", zei commissaris Kyriakides tijdens een persconferentie.

Volgens de Commissie is er een prefinanciering van 336 miljoen euro uitgetrokken waarmee AstraZeneca zijn coronavaccin kon ontwikkelen. Voorwaarde was wel dat het bedrijf in voldoende productiecapaciteit voorzag en zijn vaccin meteen begon te produceren, zodat de leveringen kunnen aanvangen van zodra het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) een marktgoedkeuring verleent.

Die beslissing zou aanstaande vrijdag vallen. Echter, AstraZeneca blijkt de komende weken maar een kwart van de vooropgestelde dosissen te kunnen leveren.

Om welke hoeveelheden het precies gaat, wordt geheim gehouden, maar de Commissie roept AstraZeneca op de aankoopovereenkomst openbaar te maken. Door de interviews die Soriot gaf, is er nu toch discussie ontstaan over verschillende clausules, luidt het.

Vier sites

Een Commissiebron onthult alvast dat AstraZeneca vier sites opgelijst heeft voor de productie van zijn coronavaccin voor de Europese markt: twee in het Verenigd Koninkrijk, één in België (Seneffe) en één in Duitsland. AstraZeneca zou aan de Commissie verklaard hebben dat alle problemen terug te brengen zijn tot productievertragingen op de site in Seneffe, maar daar gelooft de Commissie niet veel van. Want in orde van grootte is de Belgische fabriek slechts nummer drie. Hoe kan een probleem daar dan tot zo'n groot productieverlies leiden?

In dat geval zou AstraZeneca het verlies moeten compenseren met dosissen die op de andere sites geproduceerd worden. Dat leidt in het Verenigd Koninkrijk dan weer tot ongerustheid over de bevoorradingszekerheid.

Ook heeft AstraZeneca volgens commissaris Kyriakides nooit aangegeven dat de Britse markt voorrang zou krijgen op de Europese - zoals Soriot suggereerde - omdat het VK sneller een contract tekende dan de EU. "Dat kan ik categoriek ontkennen", zei de Cypriotische commissaris.

Toch wordt met de optie rekening gehouden dat vaccins voor de Europese markt naar het VK werden verscheept. Precies daarom wil Kyriakides zo snel mogelijk een transparantieregister van de export van coronavaccins aanleggen.

Van AstraZeneca verwacht de Commissie dat het bedrijf zijn verplichtingen nakomt en eindelijk duidelijkheid verschaft over de ware redenen achter de aangepaste leveringen. "We beschikken over de middelen om te kunnen achterhalen wat er aan de hand is", luidt het enigszins dreigend.

In samenwerking met het Belgische geneesmiddelenagentschap (FAGG) werd alvast een inspectie van de productiesite in Seneffe uitgevoerd. Het betreft meer bepaald een site van het bedrijf Novasep, dat met AstraZeneca een partnerschap is aangegaan voor de productie van zijn vaccin.