Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo (Open Vld) heeft zich verzekerd van de steun van de Bill and Melinda Gates Foundation om, samen met het Antwerpse Tropisch Instituut (ITG), de slaapziekte tegen 2025 uit te roeien. Van die ziekte, een zogenaamde verwaarloosde tropische ziekte (NTD), zijn er jaarlijks ruim 3.000 nieuwe gevallen. Dat kondigden Bill Gates en De Croo dinsdagavond samen aan tijdens een congres gewijd aan NTD's in Genève.

België investeert, tot en met 2025, in totaal 25,3 miljoen euro om de slaapziekte uit te roeien, en de stichting van de voormalige Microsoft-topman verdubbelt dat bedrag. "Het moet een 'final push' geven om de ziekte eindelijk uit te roeien", aldus De Croo.

Een ziekte volledig uitroeien is een ambitieuze doelstelling - de pokken zijn nog altijd de enige volledig uitgeroeide ziekte. Ook voor de slaapziekte is dat nu mogelijk, maakt De Croo zich sterk. Hij verwijst daarvoor naar de vooruitgang die de wetenschap de voorbije jaren geboekt heeft en de jarenlange expertise die het ITG, zowel rond de ziekte als in Congo, opgebouwd heeft. Omdat ruim 85 pct van de gevallen in Congo gemeld wordt, richt de investering zich volledig op de Democratische Republiek Congo.

Voor Gates was die expertise dé reden om in zee te gaan met België én het ITG. "We werken al vele jaren samen met het ITG", zei Gates. "En net als België heeft het ITG ook een jarenlange ervaring in Congo. Hun kennis van het land zal deze investering helpen slagen. De duurzame pogingen van België om de slaapziekte in Congo uit te roeien is een van de beste voorbeelden van de vooruitgang die we gemaakt hebben in het aanpakken van NTD's", aldus Gates.

Dat Gates bereid is in zee te gaan met De Croo én het ITG, toont voor de vicepremier ook aan dat zijn beleid op dezelfde lijn zit als dat van de stichting van Gates - namelijk het resultaat centraal stellen, en niet zozeer hoeveel geld erin gepompt wordt.

In 2016 maakten zowel België als de Gates-stichting al elk 2,5 miljoen euro vrij voor de bestrijding van de slaapziekte. Het programma dat België en Gates nu financieren zal op het terrein gecoördineerd worden door het ITG, samen met de Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking, het Belgische Ontwikkelingsagentschap, de Congolese autoriteiten en andere Belgische en internationale partners.

De Belgische investering kadert ook binnen de in 2015 afgesproken Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG's), de opvolgers van de Millenniumdoelstellingen: SDG 3 stelt voorop dat iedereen een gezond leven moet kunnen leiden. "Er zijn daarin veel prioriteiten", geeft De Croo toe. "We zijn ook actief op andere domeinen, maar deze investering laat ons toe in de cockpit te zitten van de strijd tegen de slaapziekte, wat misschien de tweede volledig uitgeroeide ziekte wordt."

Voor De Croo is dit partnerschap nog maar eens een voorbeeld van hoe de overheid als hefboom kan werken. Andere voorbeelden zijn de She Decides-conferentie, waar bedrijven en verschillende overheden samen bijna 200 miljoen dollar investeerden, en de Humanitarian Impact Bond waarvoor De Croo een partner vond in het Internationale Rode Kruis. "Zo moet ontwikkelingssamenwerking werken."

Voor die She Decides-conferentie was Gates ook al in België - de stichting beloofde toen 20 miljoen euro. En vorige week raakte bekend dat er een groot polio-onderzoek, mee door Gates gefinancierd, op de parking van het UZ Antwerpen gevoerd wordt: 30 proefpersonen worden een maand lang in containers opgesloten om een nieuw vaccin te testen.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn wereldwijd ruim 20.000 mensen besmet met de slaapziekte, die wordt doorgegeven door de tseetseevlieg. Als de ziekte niet behandeld wordt, sterft zo goed als elke patiënt. Ruim 50 miljoen mensen lopen het risico de ziekte te krijgen. Dat de wetenschap de laatste jaren in de strijd tegen de slaapziekte met rasse schreden vooruit gaat, blijkt onder meer uit de drastische daling van het aantal gevallen. In 2015 waren dat er minder dan 3.000, of een daling met 89 pct sinds 2000.

Het is trouwens niet de eerste keer dat een 'final push' zou volstaan om de ziekte uit te roeien. Rond de onafhankelijkheid van Congo, in 1960, hadden de Belgische kolonisatoren een forse vooruitgang gemaakt. Omdat het land in de jaren daarop andere prioriteiten had, kon de ziekte opnieuw de kop opsteken, om begin jaren 90 weer bijna verdwenen te zijn. De Congolese oorlog van de jaren 90 deed die inspanningen weer teniet. Een nieuwe inspanning, geleid door het ITG, deelde de slaapziekte opnieuw een forse klap uit, en het is op die basis dat De Croo en Gates nu willen verder werken.