Sinds de aanname van een nieuwe wet in november 2022 – als uitvoering van een Europese richtlijn – genieten artsen van het klokkenluidersstatuut als ze inbreuken tegen de wet melden die ze vaststellen in hun ziekenhuis. Nog een recente wijziging in uw beroep heeft te maken met de bewijslast bij een mogelijke medische fout. En tot slot zijn de federale toezichtscommissies voor de kwaliteitswet gestart, met alle gevolgen vandien.
De klokkenluidersmeldingen kunnen heel divers zijn. Denk aan problemen met productveiligheid, mank lopende stralingsbescherming, enzovoorts. Zijn er ‘redelijke vermoedens’ over feitelijke of mogelijke inbreuken, dan kan de klokkenluider zich beroepen op dat speciale statuut waardoor hij of zij beschermd wordt. De regeling geldt ook voor zelfstandigen en private ondernemingen. Dat meldde topadvocaat Filip Dewallens op de studiedag van de anesthesiologenvereniging B.S.A.R. afgelopen weekend.
Voor de duidelijkheid: de regeling slaat niet op elementen die vallen onder het beroepsgeheim. Maar dus wel op alles daarbuiten, en dat is heel wat. Ze kan bovendien erg ver gaan. Denk aan onveilige situaties bijvoorbeeld bij een medische permanentie.
Intern meldkanaal
De wet voorziet dat dit intern gemeld kan worden. De eerstvolgende maanden moet elk ziekenhuis daarvoor een intern meldkanaal oprichten. Daarnaast wordt ook een extern meldkanaal in het leven geroepen.. Het staat u zelfs vrij om – nog steeds volgens deze klokkenluiderswet – bij wantoestanden contact op te nemen met de pers zonder dat u hiervoor achteraf aangeklaagd kunt worden. Want inderdaad: het sluitstuk van de regeling houdt een verbod in op represailles voor klokkenluiders.
Bewijslast medische fout
Naast deze opvallende nieuwigheid stond meester Dewallens ook stil bij twee andere recente evoluties. Ten eerste wat de bewijslast betreft als mogelijk sprake is van een medische fout. Nog steeds blijft die bewijslast bij de patiënt liggen, maar er zijn uitzonderingen mogelijk omdat iets meer flexibiliteit werd ingebouwd. Uitzonderlijk kan de rechter toch de bewijslast omdraaien en die bij de arts of het ziekenhuis leggen, bijvoorbeeld als hij vaststelt dat men informatie achterhield of als de informatie in een medisch dossier gebrekkig is.
Dat dit geen louter theoretisch iets is, bewijst een recente uitspraak van het Hof van Beroep Antwerpen in 2021. Bij een nosocomiale infectie weigerde het ziekenhuis toen om informatie mee te delen over de stand van zaken qua infecties in verschillende diensten. Dat volstond voor de rechter om de bewijslast om te draaien.
Kwaliteitswet en toezichthouders
Zoals bekend is in de context van de pas ingevoerde kwaliteitswet een toezichtscommissie opgericht. Ze ziet toe op de fysieke en psychische geschiktheid van gezondheidswerkers. Vooral als inbreuken tot zware gevolgen voor de patiënt en de volksgezondheid kunnen leiden, zal ze optreden. Het controlemechanisme loopt via systeemtoezicht, na klacht van een patiënt of eventueel een collega, en op verzoek van de minister.
Mogelijke gevolgen zijn intrekken of schorsen van het visum van de gezondheidsbeoefenaar, verplicht een verbeterplan volgen – met evaluatie - plus een strafrechtelijke aanpak. De onwettige uitoefening van de geneeskunde kan tot ferme boetes leiden, maximaal zelfs 80.000 euro, waarschuwde meester Dewallens. Nieuw is ook dat een inbreuk meteen in kort geding kan worden aangepakt, zelfs zonder dat de arts eerst gehoord werd.
