Christophe Stove, prof. Toxicologie, Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, UGent, reageert op het Bvas-bericht dat vaccineren in de apotheek geen goed idee is. Volgens de professor stoelt dat niet op wetenschappelijke gronden. Trigger is een vraag die een studente hem stelde.

“Verspreidt één van de grootste artsenverenigingen uit protectionisme ‘fake news’ inzake de onveiligheid van vaccinaties door apothekers?” – Het zou best een catchy titel geweest kunnen zijn voor deze reactie op een stuk dat vorige week de wereld werd ingestuurd door Bvas, met die andere catchy titel “Vaccineren in de apotheek: geen goed idee”.

In het schrijven van Bvas wordt het volgende gesteld: “… apothekers de toelating geven om in hun apotheek te vaccineren, houdt ernstige gezondheidsrisico’s in voor de bevolking. Vaccineren is een medische handeling die alleen door artsen of verpleegkundigen onder het toezicht van artsen uitgevoerd kan worden. Omwille van het risico op nevenwerkingen, contra-indicaties en complicaties is het vereist dat een arts aanwezig is voor een snelle diagnosestelling en aangepaste medische behandeling.”

In de lessen Geneesmiddelentoxiciteit die ik aan de UGent doceer aan laatstejaarsstudenten Farmaceutische Wetenschappen vermeld ik slechts kort de veiligheid van vaccinaties – er valt immers relatief weinig te zeggen over ‘toxiciteit’ bij vaccinaties.

Naar aanleiding daarvan contacteerde een studente me met de oprechte vraag “Professor, u stelt dat vaccineren over het algemeen heel weinig risico’s inhoudt, maar waarom wordt dan gesteld dat vaccineren in de apotheek door daartoe opgeleide apothekers té onveilig is om dit in België toe te laten, terwijl dit in andere landen wel al gebeurt?” Wel … een terechte vraag, vond ik. Ik zocht … en zocht … en  zocht … doch ik kon haar geen op wetenschappelijke evidentie gestoeld antwoord geven ter ondersteuning van de stelling inzake “ernstige gezondheidsrisico’s voor de bevolking” bij vaccinatie door apothekers. Bijgevolg kan ik tot op heden geen wetenschappelijk gefundeerd antwoord geven op de vraag: “Waarom is vaccineren in de apotheek geen goed idee?”

Bovenstaande vruchteloze zoektocht, samen met het nogal tendentieuze schrijven van Bvas was de trigger om in mijn pen te kruipen en Bvas om hulp te vragen bij het formuleren van een wetenschappelijk antwoord voor mijn studenten. De passage in het schrijven van Bvas “Onder het mom van een ‘helpende’ hand aan te reiken, willen de apothekers nu een precedent scheppen.” lijkt bovendien eerder een vuist te zijn -sommigen ontwaren er misschien zelfs een middelvinger in- richting de apothekers, dan wel een uitgestoken hand om samen te handelen in het belang van vaccinaties en vaccinatiegraad.

Het is het volste recht van een artsenvereniging om tegen vaccinaties door apothekers te zijn. Het is eveneens het volste recht van een artsenvereniging om dit te verkondigen. Het is bovendien vanzelfsprekend het volste recht van een artsenvereniging om te refereren aan het feit dat medische handelingen -momenteel- alleen door artsen of verpleegkundigen onder het toezicht van artsen mogen (te onderscheiden van kunnen) worden uitgevoerd, zoals wettelijk bepaald.

Echter, problematisch wordt het indien hierbij argumenten worden aangebracht die -althans voor zover ik kon nagaan- niet wetenschappelijk onderbouwd zijn en waarbij het optreden van “ernstige gezondheidsrisico’s”, geassocieerd met vaccinatie door apothekers, als feit geponeerd wordt. Mogelijk beschikt Bvas over alternative facts die ik niet ken? De internationale wetenschappelijke literatuur lijkt de stelling van Bvas immers niet te ondersteunen, waarbij zelfs een positief effect wordt gezien bij inschakeling van apothekers bij vaccinaties, via een gestegen vaccinatiegraad. Ik weet dat de diverse opleidingen geneeskunde veel (héél veel) belang hechten aan wetenschappelijke onderbouwing van de opleiding. Ik ben ervan overtuigd dat de diverse artsenverenigingen die wetenschappelijke onderbouwing omhelzen en verder wensen uit te dragen.

Mijn bewondering daarvoor maakte echter plaats voor verwondering bij het lezen van de bijdrage door Bvas – het valt me immers moeilijk om te geloven dat een artsenvereniging de intentie kan hebben om iets te verspreiden dat duidelijk kan worden gerpercipieerd als fake news? Met de huidige actualiteit is zelfs een zekere parallel te trekken met de niet onderbouwde claim inzake massale verkiezingsfraude in de VS: waar zit de onderbouwing van de claim inzake ernstige gezondheidsrisico’s voor de bevolking bij vaccinatie door apothekers, beste artsenvereniging? Show us the evidence! Zo deze wetenschappelijke evidentie bestaat (wat ik betwijfel/betwist) garandeer ik inclusie in diverse cursussen die ik doceer, opdat alle toekomstige aan de UGent gevormde apothekers juist geïnformeerd zullen zijn!

Tot slot wil ik nog meegeven dat dit schrijven niét bedoeld is om per se te pleiten voor vaccinatie door apothekers, zij het in het kader van de reguliere griep- of andere vaccinaties, dan wel in de context van de ‘coronavaccins’. Vaccinatie door apothekers kan m.i. vanzelfsprekend enkel mits geschikte opleiding, bij patiënten bij wie er geen gekend verhoogd risico op nevenwerkingen is (bv. historiek van allergie), én mits aanpassing van de wetgeving terzake (zoals in verscheidene landen al gebeurde).

Dit stuk pleit wél tégen het hanteren van schijnargumenten – en al zeker door een vereniging die evidence-based boodschappen zou moeten uitdragen. Het is ieders goed recht om voor of tegen iets te zijn, al dan niet gesteund door wetenschappelijke argumenten. Het is Bvas’ goed recht om tegen vaccinatie door apothekers te zijn, bijvoorbeeld louter uit principe, of omdat de wetgeving het nu (nog) niet toelaat, of louter vanuit een protectionistische kramp, of om zoveel meer redenen. Freedom of speech!

Echter, het ongefundeerd poneren dat “… apothekers de toelating geven om in hun apotheek te vaccineren, ernstige gezondheidsrisico’s inhoudt voor de bevolking” lijkt me -op basis van de wetenschappelijke evidentie waarover ik beschik- meerdere bruggen te ver. Dit lijkt me trouwens in tegenspraak met één van de zelfverklaarde waarden van Bvas om “uitsluitend in het belang van de patiënt te handelen”. Erger nog, dit kan worden gecatalogeerd als handelen tégen het belang van de patiënt in, want zodoende worden vaccinaties -onterecht- een etiket van hoge gevaarlijkheidsgraad opgekleefd. Bovendien betekent dit niet alleen een compromittering van de wetenschappelijke geloofwaardigheid van Bvas, het verhindert eveneens een constructieve dialoog met apothekers, die -in het belang van de patiënt- een belangrijke partner zijn om de vaccinatiegraad hoog te houden of krijgen.

Collegiale groeten,

Prof. Christophe Stove, UGent

> Lees ook: 'Vaccineren in de apotheek, geen goed idee'

> Bvas ziet covid-testen in apotheek niet zitten