Geïnformeerde toestemming, een begrip dat op zich al verwarrend is voor artsen. Kan men dan vragen dat de patiënt het goed begrijpt? Dat vroeg dr. Patrick Cras zich af op het Antwerpse symposium van 8 maart in het teken van informed consent.

Dokter Patrick Cras (dienst neurologie UZA) legde de vinger op de wonde van informed consent (IC) op basis van patiëntenbevraging en literatuur: heel wat patiënten zijn er helemaal niet vertrouwd mee. Zo bleek uit een weliswaar informele peiling tijdens een raadpleging neurologie dat amper 4 op de 24 bevraagde patiënten wisten wat informed consent inhield. Ook de leesbaarheid van een pak IC-formulieren laat te wensen over. Slechts twee op de 25 geteste formulieren volgens de formule Flesch-KinCaid beantwoordden aan de normen. Noteren we wel dat Maggie De Block onlangs in een bevattelijke voorlichtingscampagne dit begrip van IC trachtte toe te lichten.

IC vs. autonomie

Het komt er toch op aan om goed te definiëren wat IC precies inhoudt om niet in een Babylonische spraakverwarring te belanden. IC verschilt naargelang de omstandigheden, varieert op een schaal van vertrouwen/wantrouwen/autonomie. Sowieso blijft een patiënt in een afhankelijke positie ten opzichte van zorgverlenders: "De ziekte is de grootste dief van de autonomie van de patiënt", beschreef dokter Cras het plastisch. Er zijn dus talrijke vormen en modaliteiten van geïnformeerde toestemming eigen aan specifieke tussenkomst. Die moeten we bovendien toepassen zonder in al te veel rompslomp te belanden.

Bij voorkeur maken we een onderscheid tussen impliciete (uit het gedrag afgeleid) en expliciete toestemming. De expliciete toestemming waaraan men doorgaans denkt, kan ook een expliciete (voorafgaande) weigering inhouden of verleend worden door een vertegenwoordiger. Belangrijk is de afwezigheid van uitwendige druk.

Uitdaging

Uitdaging voor de praktijk (onder andere onder druk van accreditatiestandaarden) is de integratie van IC zonder al te veel redundantie, zonder al te veel zelfplagiaat (copy-pasteroutine) en met voldoende aandacht voor het patiëntenstandpunt. In e-Health moet de mogelijkheid bestaan om gegevens te delen (met toestemming). Overigens bevatten heel wat patiëntendossiers sinds kort bij huisartsen een vakje dat toelaat om gegevens te delen.

Tot slot is het verwonderlijk dat het begrip IC niet eens voorkomt in de huidige Code van de plichtenleer. Maar zoals geweten wordt die op dit moment volop hertimmerd...

P.S.