Walter Fiers, een van de grondleggers van de Vlaamse biotechnologie, is zondag overleden. Hij was een van de founding fathers van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en maakte onder meer naam door het DNA van het influenza A-virus te ontcijferen. Zo konden hij en zijn collega’s aantonen hoe de griep zich zo snel kon aanpassen aan vaccins, maar ook hoe pandemische griepen ontstaan.

Professor Fiers blonk uit door genomen van virussen te ontcijferen, wat het mogelijk maakte virussen te klonen en beter te bestrijden. De techniek die hij daarvoor gebruikte, was volledig nieuw, om uit te groeien tot standaard in de biotechnologie. Hij stond mee aan de wieg van het VIB. 

E. coli

Tijdens zijn vroege werk in de Verenigde Staten al begint hij de structuur te ontrafelen van het genoom van bacteriofaag Phi X 174, een virus dat onder andere E. coli infecteert. Hij toont als eerste aan dat het gaat om een circulaire molecule, een baanbrekende conclusie in die tijd.

Maar Walter Fiers was geen ‘one hit wonder’, aldus het VIB naar aanleiding van zijn overlijden. Zijn team ontcijfert als eerste de volledige sequentie van een gen, niet veel later gevolgd door de volledige DNA-sequentiebepaling van de genomen van virussen MS2 en SV40; de eerste genoomsequentie ter wereld. Deze kennis ligt aan de basis van onze huidige capaciteit om eender welk gen te kloneren en tot expressie te brengen in bacteriën.

Eerste oncogen

Na deze eerste wereldprimeurs volgt een reeks doorbraken die in Nature en Science werden gepubliceerd, zoals de opheldering van de structuur van het eerste oncogen (genoemd tumor-antigen), de klonering en sequentiëring van β-interferon, interferon γ, interleukin 2 en tumornecrosefactor (TNF).

Door het DNA van het influenza A-virus te ontcijferen nam de kennis ervan met rasse schreden toe. Niet alleen konden Walter Fiers en collega’s nu aantonen hoe de griep zich zo snel kon aanpassen aan vaccins, maar ook hoe pandemische griepen ontstaan.

Van bij de oprichting is Walter Fiers betrokken bij VIB, als ‘founding father’ en als topwetenschapper. Samen met  Xavier Saelens, groepsleider bij VIB-UGent, bleef hij werken aan hun zoektocht om een universeel griepvaccin te ontwikkelen.

DNA-sequentiëring

Zijn baanbrekend werk op het gebied van DNA-sequentiëring wordt terecht erkend als een grote doorbraak in biologie en biotechnologie, zowel qua fundamentele kennis als verreikende toepassingen. Walter Fiers ontving dan ook verschillende grote internationale prijzen, zoals de Francqui prijs, de Carlos J. Finlay prijs, de Baillet Latour prijs en de Robert Koch prijs. In 1990 kreeg hij ook koninklijke erkenning en werd hij tot baron verheven.

Volgens moleculair bioloog Marc Van Montagu was Fiers in de eerste plaats een wetenschapper. Walter Fiers werd 88 jaar.