Oorlogschirurg Réginald Moreels (75) vertrekt naar het door conflict geteisterde Beni om zijn ziekenhuis voor te bereiden op een offensief van de M23-rebellen. Ondanks de risico's voelt wil hij de medische teams niet in de steek laten. De situatie verslechtert snel: de eerste gewonden arriveren al, en er is dringend behoefte aan medische voorraden en brandstof.

Dat liet hij afgelopen weekend optekenen in een interview met De Standaard.

De bevolking in Oost-Congo leeft al dertig jaar met oorlog. De onveiligheid, corruptie en uitzichtloosheid leiden tot frustratie, vooral onder jongeren. De voormalige minister van Ontwikkelingssamenwerking van de christendemocraten vreest dat de onverschilligheid van Europa over het conflict de situatie verder zal laten escaleren. De Europese ministers konden het afgelopen week niet eens worden over sancties tegen Rwanda, dat de M23-rebellen steunt. Luxemburg blokkeerde een voorstel om Rwandese militaire leiders te bestraffen. Moreels noemt dat “schandalig” en hekelt ook een recent akkoord tussen de EU en Rwanda over grondstoffenhandel, waarbij volgens hem ‘bloedmineralen’ uit Congo via Rwanda op de Europese markt belanden.

De M23-rebellen rukken intussen op naar Butembo en vandaar is het nog maar een uur rijden naar Beni. Nu al arriveren de eerste gewonden in het ziekenhuis, waarschuwt Moreels. “We moeten klaar zijn voor een grote toevloed aan slachtoffers en vluchtelingen. Er moet een ruimte komen voor de triage van zwaar- en lichtgewonden, er is een extra zaal nodig voor de urgenties.”

President Félix Tshisekedi draagt volgens Moreels zelf schuld aan de crisis. Hij weigerde te onderhandelen met M23 en liet corruptie en discriminatie ongestoord voortwoekeren. Ondertussen duikt oud-president Joseph Kabila opnieuw op het politieke toneel, wat kan leiden tot een machtswissel en verdere instabiliteit.

“Vele mensen hebben het gevoel dat iedereen hen in de steek heeft gelaten. In de eerste plaats zijn ze boos op hun eigen leiders”, klinkt het, “maar ook op Europese landen zoals België, waar een grote onverschilligheid heerst over de rampzalige situatie in Oost-Congo. Die frustraties kunnen elk moment ontploffen.”

Risico

Zijn reis is overigens niet zonder gevaar, beseft hij: “In enkele minuten tijd kan de oorlogsmoeheid omslaan in colère en geweld. Ik zou de eerste niet zijn die gelyncht wordt of een kogel door het hoofd krijgt. Er is altijd het risico dat je op het verkeerde moment op de verkeerde plaats bent. Net als Jerry Muhindo Kavali, de Congolese medewerker van Artsen Zonder Grenzen die vorige week in zijn ziekenhuis is neergeschoten.”

Toch ziet Moreels hoop in het vredesinitiatief van de Congolese kerken, die nog invloed hebben op de bevolking en alle partijen aan tafel krijgen. Hij pleit ook voor meer economische investeringen: ondernemerschap kan stabiliteit creëren. Als voorbeeld noemt hij Belgische en Congolese ondernemers die werkgelegenheid scheppen in Beni en het Virunga-park. Er is een verschil met de oorlogen in Gaza en Oekraïne waar een heel grondgebied wordt aangevallen, meent hij. Hij ziet ondernemen met een sociaal-economisch investeringsplan in die regio als een ethische plicht.

De -intussen mislukte- grondstoffendeal voor Oekraïne ziet hij zeker realiseerbaar in Congo: “In ruil voor een deel van de opbrengsten van de grondstoffen zorgen de Amerikanen en de Europeanen dan voor veiligheid en een ontwikkelingsfonds voor de Congolese bevolking.” Tegelijk distantieert hij zich in De Standaard van de visie en de logica van Trump.

Defensie

Daarnaast heeft hij afhankelijk van de interpretatie radicale/innovatieve ideeën, zoals een basisinkomen voor Congolezen, gefinancierd met Europese defensiemiddelen die anders aan tanks en straaljagers worden uitgegeven. “Ik erger me dood aan bepaalde ministers van Defensie die denken dat ze de Russische dreiging kunnen stoppen door nog wat extra F35's en tanks te kopen. Dat is weggegooid geld, want iedereen weet dat de Russen ons vooral viseren met cyberoorlogvoering, sabotage en desinformatie. Om dat te counteren heb je nieuwsoortige wapens nodig, vooral slimme technologie. De miljarden die we dan niet aan F35's uitgeven, kunnen we cash uitbetalen aan Congolezen. Elk gezin zou dan tweemaal per jaar 250 dollar kunnen krijgen. Sommige lezers zullen me gek verklaren, maar de realiteit is dat mensen in ontwikkelingslanden zo'n basisinkomen vooral aan voeding, huisvesting en onderwijs uitgeven.”

Hij vindt dat België, als voormalige kolonisator, een leidende rol moet spelen in diplomatieke initiatieven en roept de minister van Buitenlandse Zaken, Macime Prévot (Les Engagés) daartoe op: “De Congolezen verwachten dat wij onze verantwoordelijkheid nemen. In tegenstelling tot Frankrijk wordt België in de regio nog steeds gewaardeerd.  Als we hen nu laten vallen, kunnen we later niet komen bedelen om grondstoffen.”