Dr. Donald Claeys, secretaris-generaal van het VBS-GBS, gaf onlangs voor de Kamer zijn opinie in context van de ziekenhuishervorming. Denk aan ziekenhuisnetwerken, supra- en locoregionale zorgtrajecten, de hervorming van de ziekenhuisfinanciering, co-governance, nomenclatuurhervorming en de ereloonsupplementen. Een overzicht in vogelvlucht.

Om te beginnen met de ziekenhuisnetwerken: de oorspronkelijke idee om te vermijden dat klinische diensten onder dezelfde kerktoren in twee ziekenhuizen worden aangeboden, mondde al snel uit in een opbod vanuit ziekenhuisdirecties en -instellingen. Instellingsgebonden en geografische belangen "waar lang niet alle artsen gelukkig mee zijn" namen de bovenhand.

Ook een minder positieve evolutie in dat verband was de verplichting voor de universitaire ziekenhuizen om zich te integreren in een netwerk. Die "ondermijnt hun geloofwaardigheid als referentiecentra en zorgt voor disruptie in alle steden met een universitair centrum in hun nabijheid. Bovendien stelt zich op termijn bij fusies met kleinere ziekenhuizen uit hun netwerk mogelijk een financieringsprobleem", analyseerde Donald Claeys tijdens de hoorzitting daarover in de Kamer. Namens het VBS waarschuwde hij voor een te strek doorgedreven ambitie van concentratie.

Concentratie en een groot aanbod van “volumes” kan de resultaten in beperkte mate verbeteren, dat wel. Daarover bestaat geen (wetenschappelijke) discussie. Maar: "Weinig of geen studies hebben het effect op de resultaten afgewogen op de “onthoofde” diensten waar grote dagelijkse expertise is weggezogen. Een recent rapport van de Association Française de Chirurgie leerde dat bij de ondervraagde hoog gespecialiseerde chirurgen minder dan 40% zich nog in staat zien om tijdens een ramp een zwaar thorax trauma of een levensbedreigende leverbloeding te stabiliseren."

Supra- en locoregionale zorgtrajecten

Een breed aanbod van specialistische zorg is noodzakelijk maar staat niet gelijk met een vervreemding van deze zorg van de even noodzakelijke basiszorg. Anderzijds: bij chronische ziekten maar ook in acute situaties dient een behandeling ondersteund te worden met de competentie van de specialist, "wat niet belet dat deze zorg perfect met de nodige bekwaamheid en omkadering ten huize van de patiënt of op andere extramurale plaatsen zou kunnen plaatsvinden."

DRG's gekoppeld aan zuivere erelonen

De financiering van de werkingsmiddelen op basis van diagnostische groepen - zoals minister Vandenbroucke voorstaat - is inderdaad de meest adequate financieringsvorm en reeds veel documentatie en berekeningen liggen klaar, meldt het VBS. Toch zal het aan te raden zijn de reële kosten aan het terrein te toetsen. En daaraan wil het VBS uiteraard verder meewerken. Met deze waarschuwing weliswaar: "Het risico voor “cherry picking” bestaat zeker indien potentiële fouten in de berekening sommige aandoeningen zouden benadelen of andere bevoordelen." En met de vraag om voldoende ruimte te laten voor therapeutische vrijheid van de arts en keuzemogelijkheden van de goed voorgelichte patiënt, dit uiteraard binnen de grenzen van EBM en doelmatige zorg.

Het VBS pleit bij monde van zijn secretaris-generaal voor gerichte transparante en dynamische financiering van de exploitatiekosten, waarbij onlosmakelijk de stopzetting  hoort van het systeem van de retrocessies op erelonen, met behoud van de honorariummassa na retrocessie op het huidige niveau. "Daarom moet parallel worden gewerkt aan het principe van de zuivere erelonen", ongeacht het specialisme.

Het is voor het VBS niet meer dan logisch dat men voor een consultatie ook de kosten van hardware en informatica erkent. Met een zware personeelskost voor chirurgische specialismen. "Het risico bestaat dat met het oog op een quick-win en een snelle vooruitgang men zich beperkt tot de medisch-technische diensten, budgettair weliswaar interessant maar in het kader van een betere toegankelijkheid, betere zorg en een beter levenscomfort bij de artsen en zorgverstrekkers ver ontoereikend."

Tussendoor mag men de extramurale specialisten niet vergeten: "Vele specialistische verrichtingen gebeuren lang niet altijd binnen de muren van een ziekenhuis. (…) De term “villa geneeskunde” wordt te vaak gemakkelijk gebruikt om de hele extramurale sector in een verkeerd daglicht te stellen", zette dokter Claeys de puntjes op de i.

Artsen in raad van bestuur

Samen met de raad van bestuur vormt de medische raad het duale overlegmodel. Het zou goed zijn als artsen specialisten worden opgenomen in de raad van bestuur, luidde het verder. Waarom? De medische dienst blijft de kern van de medische organisatie binnen het ziekenhuis. "Dit kan maar door een medisch diensthoofd wiens leiding en gezag gedragen wordt door de basis en die voldoende beslissingsbevoegdheid heeft daarom word het medisch diensthoofd best verkozen “als primus inter pares” door zijn collega’s."

Geen pure salariëring artsen

De pure salariëring van de artsen lijkt het VBS weinig realistisch, gelet op de meerkosten en bijhorende verminderde performantie. "Bovendien zijn de beperkte aantallen ziekenhuizen (zoals universitaire) waar dit momenteel het geval is, zeer dikwijls contractueel verplicht om allerlei extralegale voordelen voor hun artsen te creëren."

Prestatievergoeding lijkt dus de logische matrix, "wat niet uitsluit dat men bij de herziening meer forfaitaire bedragen kan voorzien zoals voor permanentie, toezicht, kwaliteitscontrole, preventieve geneeskunde en urgentie." De hervorming kan wel te grote discrepanties wegwerken tussen de inkomens van de verschillende specialismen.

Hoe het tot die discrepanties kwam? Dr. Claeys schetste het plaatje voor de kamerleden: "Vele nomenclatuurnummers die werden toegekend aan nieuwe technieken zijn veelal te hoog ingeschat in waarde omdat ze moeilijk en tijdrovend waren. Na een korte periode van ervaring viel de tijdsduur en de moeilijkheidsgraad best mee en bleef de nomenclatuur met hoge waardering ongewijzigd. In dezelfde lijn werden de medische intellectuele prestaties ondergewaardeerd door de afwezigheid van meetbare parameters."

Last but not least moet men de ereloonsupplementen beheersen en hier verwijst het VBS naar het voorstel van minister Vandenbroucke om uit te gaan van het algemeen principe dat enkel supplementen kunnen op zuivere erelonen zonder retrocessies aan de ziekenhuizen. "Dan zal men verwonderd zijn over het resultaat dat een aanzienlijke vermindering van de eigen bijdrage van de patiënt zal opleveren. Een bijkomend voordeel is de transparantie naar de patiënt."

Voor dr. Claeys kan een constructief overleg, los van populistische uitspraken, en zonder onderhandse deals met de ziekenhuizen en een wetgeving die de nieuwe verhoudingen vastlegt, uitmonden in een model dat voor minstens de volgende 20 jaar meegaat. Ditmaal met kwaliteitsbewaking, permanente herevaluatie en aanpassingen waar nodig.