‘Stomatologie en MKA’ wordt in Vlaanderen ingekort tot ‘MKA’ wat staat voor mond-, kaak- en aangezichtschirurgie. Meteen is duidelijk dat deze medische discipline zich specialiseert in de behandeling van een bepaalde regio van het menselijk lichaam. Een stand van zaken van dit vakgebied met 400.000 chirurgische prestaties per jaar.

De opleiding tot MKA-arts is mogelijk vanuit zowel de geneeskunde als vanuit de tandheelkunde voor zover bij aanvang van de specialisatie-opleiding beide diploma’s verworven zijn. De specialisatie-opleiding tot MKA-arts duurt dan ook gemiddeld 14 jaar.  Na de opleiding MKA kan men verder kiezen voor een subspecialisatie (congenitale 2j, oncologische mka-heelkunde 2j, cosmetische gelaatsheelkunde 2j). Deze subspecialisaties kennen géén formele opleidingserkenning binnen de wetgeving, maar worden vereist wanneer jongere collegae willen toetreden tot grotere associaties.

Aangezien het een medisch-specialistisch vakgebied is, wordt de instroom-selectie gemaakt op het einde van de geneeskundige studies. Meteen is aangegeven dat MKA de medische discipline is met de langste opleidingsduur.

Er zijn zo’n 268 actieve MKA-artsen in het land, van wie verreweg de meesten werkzaam zijn in ziekenhuizen onder de vorm van associaties. De meeste ziekenhuizen beschikken over een dienst MKA.

De meeste patiënten (zo’n 80%)  worden verwezen vanuit de 8000 tandartsen die het land rijk is, gevolgd door huisartsenpraktijken. Binnen de ziekenhuissector zijn er interdisciplinaire consultaanvragen en gemeenschappelijke behandelingen van patiënten met multidisciplinaire pathologie.

400.000 chirurgische prestaties

MKA is bij uitstek een heelkundige discipline met jaarlijks zo’n 400.000 chirurgische prestaties met een nomenclatuurwaarde > K76.  Binnen de opleiding wordt dan ook grote aandacht geschonken aan een gedegen kennis van de anatomie, correcte indicatiestelling, juiste patiëntekeuze, informed consent, veilige toegangswegen en technieken.

De voornaamste klachten waarmee patiënten zich aanbieden zijn pijnklachten allerhande, zwellingen in de mond hals of gelaat, mondopeningsbeperking, geluiden in het kaakgewricht, afwijkingen van de beet of kaakstand, vraag tot herstel van tand- en/of kaakbotverlies,  kleur- of textuurverandering van weefsels, gevoelsstoornissen, stucturele veranderingen of aangeboren afwijkingen van hals en gelaat, monddroogte of speekselvloed, de opvang van verwikkelingen uit tandheelkunde, afwijkingen van ademhaling tijdens het slapen, verouderingsfenomenen van het gelaat, morfologische gelaatsafwijkingen met invloed op het zelfbeeld.

De tandheelkundige kennis is essentieel zowel bij de herkenning van kaakbot- tandgerelateerde pathologie als bij de behandeling ervan want het behoud en herstel van een juiste en goed werkende beet is een essentiële functie.

Veruit de meeste ingrepen (5/6e) kunnen plaatsvinden onder plaatselijke verdoving of onder IV-sedatie of dagkliniek. Zo’n 1/6e van de patiënten vergen algehele narcose mét een hospitalisatie van één nacht of meer. In principe zouden tal van ingrepen buiten de ziekenhuissector kunnen plaatsvinden in kwaliteitsvolle omstandigheden mits de reglementaire beperkingen opgeheven zouden worden. Oncologische patiënten, traumapatiënten en reconstructieve ingrepen vergen soms een verblijf op intensive care.

MKA is familie van tandheelkunde, ORL, neurochirurgie, plastische en reconstructieve heelkunde (PRH) , oftalmologie, dermatologie die allen in hetzelfde hoofd-hals domein bezig zijn. De moederdisciplines ORL en MKA en PRH hebben onder hun hoede ook specialisten die een ‘head and neck’ profiel hebben en zich gemeenschappelijk bezighouden in dezelfde regio. Deze smeltkroes is een boeiend trefpunt van diverse inzichten en ‘vibes’.

Computer-geassisteerde voorbereiding

Er is geen MKA meer denkbaar zonder computer-geassisteerde voorbereiding. Sinds de vlotte beschikbaarheid van 3D-beeldvorming en de ontwikkeling van simulatie-software worden de meeste ingrepen voorbereid in een virtueel hologram van de patiënt waarbij chirurgische hulpmiddelen ontworpen worden en in 3D geprint worden. Grotere MKA-diensten hebben vaste ingenieurs in dienst met meerdere 3D-printers. Het zal niet lang duren of ziekenhuizen zullen eigen point-of-care print faciliteiten hebben waar deze chirurgische hulpmiddelen én metaalstructuren geprint worden. Artificiële intelligentie zorgt voor een stroomversnelling van toepassingen.

Dankzij de inbedding in ziekenhuisstructuren zijn technologische hulpmiddelen voorhanden die onmisbaar zijn in MKA-chirurgie: endoscopen, arthroscopen, microscopen, exoscopen, navigatie, peroperatieve 3D-beeldvorming, augmented reality, 3D-print faciliteiten.

Een belangrijke bekommernis blijft in het vakgebied de zorgtoegankelijkheid. Vele ingrepen en vervangmiddelen van bot of tanden zijn niet-terugbetaald en zeer kostelijk. Het voorkomen van edentulisme is dan ook een grote zorg voor socio-economisch zwakkere groepen in de samenleving. Het zijn echter groepen moeilijk bereikbare groepen. Dat geldt ook voor patiënten die zich aanbieden met mondkankers in de latere stadia: roken, alcohol, gebrek aan gezonde voeding en lichaamsbeweging, sociale isolatie zijn factoren die daartoe bijdragen. Financiële incentives alleen (remgeld, maximumfactuur) volstaan niet. Een bredere maatschappelijke aanpak is hiervoor nodig die jong begint tijdens het onderwijs en oog heeft voor het psycho-sociaal welzijn. Het zelfbeeld uit zich vaak in het gelaat en dat merken we op MKA.

Het blijft een bijzondere uitdaging om samen met alle actoren in de gezondheidzorg een maximaal gezondheidspakket aan te bieden aan de samenleving binnen een uitgavenmassa rond 10% van het BBP. We zijn ervan overtuigd dat het VBS met de kennis en de expertise van alle beroepsverenigingen een betrouwbare partner is om dit project te doen slagen.

Dr. Blaise Kovacs, voorzitter VBS-MKA

Dr. Constantinus Politis, vicevoorzitter VBS-MKA