Ziekenhuizen, dokters en verpleegkundigen leverden uitzonderlijk werk bij de opvang en zorg voor de vele corona-patiënten. Van de bevolking krijgen we nog elke dag warm applaus. Een hart onder de riem van iedereen die zich inzet om deze uitzonderlijke crisis aan te pakken. Verpleegkundigen en patiënten dreigen evenwel het kind van de rekening te worden. Covid-19 zet ziekenhuizen onder zware financiële druk. Garandeer historische inkomsten.

Waar vandaag niet over gesproken wordt, is de financiële kater voor alle ziekenhuizen en de mogelijke gevolgen voor de zorgkwaliteit na deze crisis. De overheid reageerde vrij snel, waardoor de ziekenhuizen al deze week beschikken over een liquiditeitsvoorschot om op korte termijn personeel en kosten te blijven betalen. De verdere financiële gevolgen voor de ziekenhuizen worden evenwel ernstig onderschat.

Het grootste probleem voor ziekenhuizen zijn niet de bijkomende kosten van Covid maar het niet gegarandeerd zijn van het totale ziekenhuisbudget en inkomsten terwijl de kosten gelijk blijven of zelfs stijgen. Het Riziv, dat door de stopzetting van de electieve zorg aanzienlijk minder uitgaven heeft, is vandaag op korte termijn de grote financiële winnaar van deze crisis.

Flinterdunne marges

Voor de coronacrisis hadden de ziekenhuizen reeds flinterdunne marges. De jaarlijkse Belfius studie toonde aan dat in 2018 één op drie ziekenhuizen verlies maakte en gemiddeld werd slechts een gewoon bedrijfsresultaat van 0,2% gerealiseerd.

Door de verplichte stopzetting van de niet-dringende medische activiteit stellen we een daling van de zorg vast tussen de 40 tot 80% voor sommige disciplines. Dit effect, gelinkt aan een prestatiefinanciering voor de artsen -met een afdracht naar het ziekenhuis om kosten te dekken- maakt dat niet alleen voor de artsen maar ook voor de ziekenhuizen de inkomsten aanzienlijk dalen. Het verpleegdagprijsbudget is  gegarandeerd maar dit maakt maar 36,5% uit van de omzet van de ziekenhuizen. Voor het prestatiegedeelte verwachten we een daling tot 60% van de omzet tijdens de crisismaanden.

Naast deze sterke omzetdaling blijven de kosten vrij hoog en kunnen we niet ingrijpen in de personeelskosten omwille van de sterk verhoogde verpleegkundige inzet op onze zware Covid-afdelingen en intensieve zorg. De kosten dalen wel wat maar niet in verhouding tot de daling van de omzet aan prestaties, geneesmiddelen, supplementen en diverse inkomsten.

Op korte termijn vangen de ziekenhuizen de impact op door het liquiditeitsvoorschot van de overheid en door bijkomende schulden aan te gaan. In veel ziekenhuizen zal deze crisis zorgen voor een aanzienlijke verhoging van de schuldenlast of verlengen van afbetalingstermijnen.

Ook privé-verzekeraars winnaars

Indien het Riziv de historische inkomsten niet garandeert, riskeren de ziekenhuizen het gevolg op de rentabiliteit voor deze enkele crisismaanden mee te dragen voor de komende 10 jaar. De vraag is: waar kan überhaupt nog bespaard worden om terug een evenwicht te bereiken? Het effect van het inkomstenverlies door de eigen bijdrage van de patiënt op prestaties, de inkomsten van nevenactiviteiten zoals parking en de inkomsten van supplementen veelal betaald via privéverzekeraars is hier nog niet in rekening gebracht. Ook privé-ziekteverzekeraars behoren vandaag tot winnaars van deze crisis.

Onze grootste zorg is dan ook wat dit zal betekenen voor onze patiënten en verpleegkundigen. Uit de internationaal gerenommeerde RN4Cast studie van Prof Walter Sermeus bleek al dat de verpleegkundige inzet per bed in België tot de laagste van Europa behoort. Gemiddeld zorgt in de Belgische ziekenhuizen één verpleegkundige voor elf patiënten. De personeelsnormen dateren hier nog steeds van de jaren zestig. Dezelfde studie stelde vast dat de kans op overlijden voor patiënten stijgt met 7% per bed dat een verpleegkundige bijkomend moet superviseren.

Met applaus betaal je geen personeel

Verpleegkundigen en patiënten dreigen dan ook het kind van de rekening te worden. Ziekenhuizen moeten financieel in evenwicht blijven. Na de druk op de marges en besparingen van de laatste jaren blijven de personeelskosten de grootste uitgavenpost. We krijgen wel applaus maar hiermee betaalt men het personeel niet.

Indien de historische ziekenhuisbudgetten niet gegarandeerd zijn, zullen we volgend jaar noodgedwongen moeten ingrijpen in onze personeelsbezetting, dit terwijl allen het erover eens zijn dat we net meer zorgpersoneel voor de directe patiëntenzorg nodig hebben. Het risico is dan ook reëel dat de verpleegkundigen – via een nog verhoogde werklast- en de patiënt – via een lagere zorgkwaliteit- de rekening betalen.

Dit is een pleidooi om de reguliere ziekenhuizen tegemoet te komen die met de middelen die het had, het mogelijke deden om goede kwaliteit met een beheer als goede huisvader te combineren. Willen we de toekomst van de ziekenhuiszorg in België veilig stellen, dan is het noodzakelijk dat de historische inkomsten (directe en indirecte) gegarandeerd worden voor de ziekenhuizen. Deze crisis kan en mag geen winst opleveren ten koste van de zorgverstrekkers, de zorgkwaliteit en de ziekenhuizen die vandaag het beste van zichzelf geven om de zorg voor soms zwaar zieke patiënten te garanderen.

Peter Fontaine

Peter Fontaine is algemeen directeur – Afgevaardigd bestuurder van de Europa Ziekenhuizen in Brussel.