Een gecoördineerd sepsisbeleid is levensnoodzakelijk, luidt het betoog van dr. Ken Dewitte, spoedarts en coördinator van het sepsis-team van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Maar nu al kunnen ziekenhuizen zelf een aantal initiatieven nemen, bijvoorbeeld met de start van een sepsis team.

"Op de dienst spoedgevallen van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) zien we jaarlijks 300 à 400 patiënten met sepsis die urgente, gespecialiseerde zorg nodig hebben. Sepsis is, net als een hartinfarct of een beroerte, een ziekte waarbij een snelle en adequate aanpak op de dienst spoedgevallen een belangrijk verschil kan maken op de morbiditeit en mortaliteit van de patiënt."

"In het UZA hebben we enkele jaren geleden een sepsis team opgericht dat zorgt voor een ziekenhuisbrede aanpak van sepsis. Vanuit dit multidisciplinair team zijn verschillende initiatieven die een grote impact hebben op zowel de werking van de spoed als op de uitkomst van de patiënt: de screening van elke patiënt die op de dienst spoedgevallen binnenkomt, het maken van een behandelingsprotocol en het ontwikkelen van een digitaal dashboard waarop alle relevante cijfers rondom het sepsis project worden getoond."

"Deze cijfers worden besproken met het team om mogelijke verbeter- en actiepunten te identificeren. Het is wereldwijd wetenschappelijk bewezen dat het implementeren van een kwaliteitsbeleid rond sepsis een invloed heeft op de mortaliteit van patiënten. Sinds de opstart van het sepsis team wordt sepsis sneller gediagnosticeerd en behandeld op onze spoedgevallen."

Eerste stap naar actieplan

"Een initiatief zoals het onze zie ik als een eerste stap in de richting van een sepsis actieplan. Zo kan een sepsis netwerk opgestart worden in België wat in bijvoorbeeld Engeland, Zweden, Australië en de Verenigde Staten al een feit is."

"Sepsis is op vele vlakken vergelijkbaar met een beroerte; er zou dus net als voor het Vlaamse actieplan beroertezorg een actieplan voor sepsis zorg moeten worden gestart. Zulk een actieplan zou dan kunnen bestaan uit onder andere sensibiliseringscampagnes, optimalisatie van de behandeling inclusief revalidatie en het faciliteren van uitwisseling van expertise tussen de ziekenhuizen. Met een dergelijk actieplan zouden we ons dan ook aansluiten bij andere Europese regio’s die op vlak van sepsis zorg aan de top staan."

Tijdskritische pathologie zoals sepsis heeft nood aan benchmarking

"Het sepsis team bestaat uit spoedartsen, infectiologen, verpleegkundigen, intensivisten en  andere ondersteunende diensten die werken binnen het UZA zoals de dienst “Kwaliteit en Lean” en ICT. Samen met de dienst Business Intelligence formuleerden we specifieke kwaliteitsindicatoren om de kwaliteit van zorg voor sepsis te monitoren. Met als resultaat: voor de indicator “tijd tot antibiotica” zagen we een verkorting van 20 minuten. Dat zijn 20 minuten die het verschil kunnen maken in overlevingskansen of levenskwaliteit."

"In het geval van tijdskritische aandoeningen zoals een beroerte, hartinfarct of een polytrauma, is een gestandaardiseerde aanpak primordiaal om bepaalde performance benchmarks te behalen die internationaal worden bepaald. Denken we maar aan het plaatsen van een stent binnen de 90 minuten bij een STEMI-hartinfarct of het uitvoeren van een CT binnen het half uur bij een polytrauma."

"Wij focussen ons vooral op screenen naar sepsis zowel op de dienst spoedgevallen als op de ziekenhuisafdelingen omdat dit zorgt voor een snellere herkenning en behandeling. Sepsis is een zeer heterogeen ziektebeeld waardoor de behandeling minder makkelijk te standaardiseren valt."

"Voor sepsis werd er wel een zogeheten “1-uurs bundel” geformuleerd door de “Surviving Sepsis Campaign”. Dat is een internationale campagne die beschouwd wordt als de referentie voor sepsis behandeling. Deze bundel beschrijft een state-of-the-art behandeling van de sepsis patiënt. Wij toetsen onze performantie, ondersteund met data van het UZA, aan deze benchmark."

"Idealiter zou elk Belgisch ziekenhuis aan de hand van lokale data zijn/haar aanpak van sepsis monitoren, net zoals ziekenhuizen de door-to-balloon tijden bij een STEMI-infarct rapporteren."

Urgente gespecialiseerde zorg naar de patiënt brengen

"De weg naar verbetering begint bij zo snel mogelijk patiënten met sepsis detecteren op de dienst spoedgevallen of op de verpleegafdeling. In het UZA zijn we daarom gestart met het screenen van elke patiënt op spoedgevallen aan de hand van gevalideerde scoresystemen die ingebed zijn in ons elektronisch patiëntendossier. Indien een patiënt tekens van mogelijke sepsis vertoont, verschijnt er een melding die zorgt voor een oppuntstelling door de arts en verpleegkundige."

"In het UZA wordt er op de verpleegafdelingen gewerkt met een zogeheten “rapid-response team”. Dit is een team van gespecialiseerde verpleegkundigen die bij een deterioratie van de patiënt automatisch worden gealarmeerd. Het is bewezen dat het invoeren van dergelijke teams leidt tot minder opnames op intensieve zorg in geval van sepsis en tot een betere outcome van de patiënt met sepsis."

"Onze verpleegkundigen worden nauw betrokken bij het sepsis kwaliteitsbeleid; een belangrijk aspect van het project is het aanbieden van opleiding wat mee onderhouden wordt door verpleegkundigen van het sepsis team. Screenen, alarmeren en gespecialiseerde zorg naar de sepsis patiënt brengen: dit lijkt mij een manier van werken die in elk ziekenhuis dient te worden uitgebouwd."

Pay for performance voor sepsis zorg

"Voor sepsis is het belangrijk om uit te gaan van performance indicatoren in plaats van outcome indicatoren. Sepsis vertoont een breed scala aan fenotypes en er zijn dus vele variabelen die het quasi onmogelijk maken om verschillende ziekenhuizen op gebied van de mortaliteit en morbiditeit van de sepsis patiënt onderling te vergelijken."

"Concrete performance benchmarks die we in het UZA hanteren, zijn voornamelijk het streven naar het screenen van 100% van onze patiënten op spoed en de toediening van antibiotica binnen het uur."

"In dit licht zou een pay-for-performance (P4P) model voor sepsis alvast een goed idee zijn. Dit type van model wordt al succesvol toegepast in België bij onder andere beroertezorg waarbij een ziekenhuis een aantal punten kan behalen om in aanmerking te komen voor een bepaalde vergoeding. Het volledige P4P budget wordt verdeeld volgens het aantal verworven punten per ziekenhuis."

"Uiteraard heeft elk model voor-en nadelen en geeft dit aanleiding tot moeilijke discussies, maar in het geval van sepsis denk ik dat er veel bereikt kan worden indien een ziekenhuis kan aantonen dat het een kwaliteitsbeleid voert omtrent de aanpak van sepsis."

"Het is interessant dat ook het bijhouden van een registratie recht geeft op een aantal punten in dit type van model, zoals het STEMI-register (hartinfarcten) en het DGU- register (polytrauma patiënten). Het verzamelen, analyseren en verrijken van data laat ons toe om onze zorg te verbeteren. Via digitale platformen zoals Healthdata.be is het mogelijk om de registratie van sepsis in de toekomst te standaardiseren en te homogeniseren. Iedereen weet dat big data de geneeskunde in de toekomst gaat veranderen en daar is sepsis geen uitzondering in."

Kwaliteitslabel voor sepsis

"In mijn ogen zou een kwaliteitslabel voor sepsiszorg een eerste stap in de goede richting zijn, net zoals we voor traumazorg in het UZA het gerenommeerde DGU-label hebben behaald. Sepsis is geen zeldzame aandoening waarvan de kennis gecentraliseerd zit in de universitaire ziekenhuizen. Een kwaliteitslabel zou een goede motivator zijn voor de ziekenhuizen om de nodige inspanningen te leveren om een kwaliteitsbeleid voor sepsis te voeren."

Tijd voor actie

"Bij de succesvolle behandeling van sepsis zijn veel actoren betrokken: de patiënt en zijn/haar familie, de eerstelijnszorg, de ziekenhuizen en de overheid. Internationaal zijn er al vele succesvolle netwerken opgestart met bewezen succes; de Belgische gezondheidszorg mag hierin niet achterblijven om een leidende en sturende rol te spelen in de financiering en het bepalen van performance indicatoren!"

"Sepsis is een ernstige ziekte waarbij vaak vergeten wordt dat er dikwijls nood is aan een lange revalidatie. We zien ook vele patiënten met een slechte levenskwaliteit na het doormaken van deze zware ziekte. Sepsis moet dus hoog op de agenda van de gezondheidszorg staan en ik geloof sterk dat een actieplan voor België en zelfs Europa mogelijk is."

"Dat neemt niet weg dat ziekenhuizen zelf al een aantal initiatieven kunnen nemen. Ik moedig dan ook elk ziekenhuis aan om een sepsis team op te starten. Het zal levens redden!"

Dr. Ken Dewitte, spoedarts en coördinator van het sepsis-team van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen