Een miljoen gebruikers van digitale gezondheidsportalen dreigt niet langer toegang te krijgen tot de federale overheidsdatabank met elektronische voorschriften voor geneesmiddelen. De patiënten en de portaalontwikkelaars zouden in dat geval de prijs betalen voor een overheidsmonopolie.
De digitalisering in de gezondheidszorg biedt elke patiënt talrijke voordelen. Als uw elektronisch geneesmiddelenvoorschrift binnenkort vervalt, raadt het digitale gezondheidsportaal spontaan aan het geneesmiddel snel af te halen in de apotheek. Om zeker te zijn dat het middel beschikbaar is, kan u het via het portaal meteen reserveren.
Die portalen, ontwikkeld door privébedrijven, dreigen een stuk minder gebruiksvriendelijk te worden. De patiënt zou vanaf 1 juli niet langer via zijn portaal toegang krijgen tot de elektronische voorschriften in de overheidsdatabank Recip-e. Dat zou alleen nog kunnen via een informaticasysteem van de overheid. De gevolgen van dat onverwacht, niet gemotiveerd en uiterst aanvechtbaar plan zijn niet te overzien.
Gecentraliseerd gebruik
Deze ingreep treft elke patiënt. Een miljoen landgenoten is aangesloten op het gezondheidsportaal Helena. Portalen als Helena maken de wijdverspreide gezondheidsdata overzichtelijk, toegankelijk en effectief bruikbaar. Denk aan geneesmiddelenvoorschriften, verwijsbrieven en onderzoeksresultaten. De patiënt moet zich, om een helder dataoverzicht te krijgen, niet langer doorheen het kluwen van websites en applicaties worstelen, zoals mijngezondheid.be, Vaccinnet en Recip-e. Hij kan alles gecentraliseerd consulteren en gebruiken, in een strikt beveiligde omgeving via het gezondheidsportaal van zijn keuze.
De patiënt alleen toegang tot zijn gezondheidsdata geven via het overheidsplatform maakt het nodeloos moeilijker om een globaal beeld te verkrijgen en om die data effectief te gebruiken in samenwerking met zijn zorgteam. Die versnippering, en alle daaruit volgende moeilijkheden, wil de Europese Commissie net tegengaan met haar voorstel voor een European Health Data Space.
Ook de ontwikkelaars van de portalen zijn slachtoffer van het plan. Ze investeerden aanzienlijk om moderne gezondheidsportalen in ons land uit te rollen. Onze regering wilde dat ook: ondernemen in de zorg, ten behoeve van de patiënt. Zonder gegronde motivering ontzegt de overheid hen nu de toegang tot Recip-e.
Monopolistisch
Is dat het beeld dat de regering investeerders in de gezondheidsdatasector wil voorhouden? Dat van een land waar inzetten op innovatie niet loont en jarenlange investeringen in één pennentrek verloren gaan? De ondernemerskoepels en de patiëntenorganisaties moeten de precedentswaarde van het plan vrezen. De federale overheid dreigt databanken ontoegankelijk te maken. Veel functies van de bestaande gezondheidsportalen riskeren te verdwijnen. Een monopolistisch overheidsplatform blijft over.
De overheid schermt met het risico op misbruik van de gezondheidsdata. Ook de sector van de softwareontwikkelaars in de zorg is daarover bezorgd. Die bekommernis verantwoordt echter niet het buitenproportioneel idee om kennisbedrijven plots de rechtstreekse toegang tot de gezondheidsdata te ontzeggen.
De overheid miskent de regelgeving. Strikte veiligheidsverplichtingen verbieden bedrijven terecht om gezondheidsdata plat te commercialiseren. De overheid weet dat de sector die nauwgezet naleeft. Mocht die strenge regelgeving niet volstaan, dan belet niets nog meer waarborgen in te bouwen. Het is onverantwoord en wellicht juridisch aanvechtbaar dat de overheid de gezondheidsportalen de toegang tot gezondheidsdata ontneemt.
Volgens experten is het hoogst onduidelijk of een overheidsplatform even performant, innoverend en patiëntvriendelijk kan zijn als de gezondheidsportalen. Hoe kan de overheid de ingenieurs en wetenschappers aantrekken om haar platform uit te rollen met aandacht voor de efficiëntie en de kosten? Kan ze dat even succesvol als het bedrijfsleven? Is de overheid bereid dat economisch ontwikkelingsrisico te nemen? Een risico dat ondernemers al eens namen toen ze vertrouwden op een stimulerende overheid?
De auteur Filip Dewallens is hoofddocent gezondheidsrecht aan UAntwerpen en voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Gezondheidsrecht.
Dit opiniestuk verscheen eerder in De Tijd.
