In Antwerpen is voor de allereerste keer in Europa een drone ingezet om menselijk weefsel te transporteren boven stedelijk gebied tussen verschillende ziekenhuiscampussen. Het gaat om een testvlucht tussen Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) en GZA Ziekenhuizen, die in de toekomst willen fuseren. De ziekenhuizen bereiden zich hiermee voor op de nieuwe luchtvaartwetgeving die in 2023 in werking treedt en waarbij gebruik van drones beter wordt gereglementeerd.

Het weefsel werd overgevlogen van ZNA Middelheim naar GZA Ziekenhuizen campus Augustinus. "Transport per drone is sneller, betrouwbaarder, milieuvriendelijker en goedkoper dan transport over de weg", klinkt het. De vlucht is een Europese primeur want voor het eerst was er toelating om boven de stad en buiten het gezichtsveld van de piloot vluchten uit te voeren. Droneluchtvaartmaatschappij Helicus verzorgde de vlucht. Testvluchten als deze zijn bedoeld om de procedurele kant verder uit te werken en ervaringen te delen met de Europese instanties die momenteel de volgende reeks wetgeving voorbereiden. De bijkomende wetgeving wordt in 2023 van kracht.

"De intentie van GZA Ziekenhuizen en ZNA om tegen 2024 te fuseren tot Ziekenhuis aan de Stroom (ZAS) brengt twee ziekenhuizen met dertien sites samen. Vandaag testen we het transport van weefsel, maar met andere stalen, bloed en medicatie zijn er nog veel meer mogelijkheden", zegt Willeke Dijkhoffz, CEO van GZA Ziekenhuizen. "Omdat we willen klaarstaan als de nieuwe luchtvaartwetgeving in 2023 in werking treedt, testen we nu al deze beloftevolle technologie. De drones halen ook een beetje verkeer van de weg, waardoor we bijdragen aan de leefbaarheid in de stad."

"Meer nog dan in andere sectoren zijn tijdige leveringen van levensbelang voor een ziekenhuis", vult Els van Doesberg, voorzitter van ZNA, aan. "De afwezigheid van files in de lucht zorgt voor een betrouwbare vluchtduur. Bij vlot verkeer doet een staal van ZNA Jan Palfijn met de auto 21 minuten over de 13 kilometer naar het centrale lab in ZNA Middelheim. Een groot stuk daarvan gaat over de filegevoelige Antwerpse Ring, waardoor de duurtijd van het transport sterk kan oplopen. Een drone daarentegen doet er altijd 10 minuten over." 

Het dringend transport van menselijk weefsel is een van de medische noden die drones goed kunnen invullen. Het lab voor pathologische anatomie van ZNA en GZA Ziekenhuizen analyseert jaarlijks bijna 70.000 stalen. Daarin zitten ook 1.200 vriescoupes van weefselstalen die zijn afgenomen tijdens een operatie en snel geanalyseerd moeten worden.  

De testvlucht  past in de uitbouw van een centraal anatomopathologisch lab in ZNA Middelheim. Dit maakt het mogelijk om met meer expertise naar de weefselstalen te kijken en op termijn 900 taxiritten per jaar tussen de ziekenhuissites van ZNA en GZA Ziekenhuizen te vervangen door dronevluchten. Door alle stalen te analyseren in het centrale lab kunnen de weefsels daar voorgelegd worden aan de meest geschikte patholoog. Dit zorgt voor meer kwaliteit en efficiëntie dan wanneer de pathologen zijn verspreid over meerdere sites. 

Enkel harde windstoten en vriesweer kunnen de drone parten spelen, hij is voor 95 procent van de tijd inzetbaar.

Octocopter

Voor de freaks: het gaat om een drone octocopter: een drone met acht propellers. Dit toestel haalt een maximumsnelheid van 20 meter per seconde, of 72 kilometer per uur. Hij is ontworpen om maximaal 5 kilogram last dragen. Het gewicht van de last bepaalt de actieradius. (X-8 met geïntegreerde parachute van de Belgische fabrikant Sabca).

Zowel over de weg als door de lucht was het traject van ZNA Middelheim naar GZA Ziekenhuizen campus Sint-Augustinus 1,2 kilometer lang. De drone vloog 80 meter boven de grond en deed daar 240 seconden over: twee minuten voor de vlucht (36 km/h) en telkens een minuut voor opstijgen en landen. Eenmaal de testfase voorbij is, zal de drone vliegen met 60 km/h.

Om extra veiligheidsredenen vloog de drone niet in rechte lijn door de lucht, maar zo veel mogelijk over groenzones of dunbevolkte zones. Ook de patiëntenparkingen van de ziekenhuizen liet de drone links liggen.

Betrouwbare levering essentieel

Patholoog Sabine Declercq, medisch coördinator laboratorium voor Pathologische Anatomie, legt uit waarom een betrouwbare levering zo belangrijk is:

“Neem bijvoorbeeld de verwijdering van een tumor. Hierbij probeert de chirurg de tumor weg te nemen en tegelijk het omliggende weefsel zo veel mogelijk te sparen. Om zeker te zijn dat de tumor volledig is weggehaald, gaat tijdens de ingreep weefsel naar het lab pathologische anatomie. Dat bevriest het weefsel via een snelle invriesprocedure met temperaturen tot min twintig graden."

"Vervolgens wordt een zogenaamde vriescoupe gemaakt: een flinterdun schijfje weefsel van slechts 0,008 millimeter dik (minder dan half zo dun als een sigarettenvloeitje). Binnen het halfuur na de staalname moet de patholoog via de microscoop geëvalueerd hebben of er mogelijk nog kankercellen aanwezig zijn."

"Vervolgens weet de chirurg of hij de operatie kan afronden ofwel meer weefsel moet wegnemen. Zo blijft de patiënt niet langer dan nodig onder narcose. Een tijdige en betrouwbare levering en analyse van deze stalen is bijgevolg heel belangrijk om goede zorg te kunnen bieden in een ziekenhuis.”

> Antwerpen en Genk experimenteren met drones voor medische zendingen