Op het symposium ‘Medische wereld’ (22 april) is er opnieuw een boompje opgezet over dementerende patiënten en euthanasie. Onderwerp: de onmogelijkheid om op voorhand euthanasie te ‘bestellen’ in het vooruitzicht van een stadium waarin men door dementie niet langer wilsbekwaam is. De wet laat dat niet toe, maar Wim Distelmans en Etienne Vermeersch militeren onverdroten. Theoloog en priester Paul Schotsmans zette de deur op een kier, met een voorstel dat hij zelf bestempelde als opmerkelijk vanwege een geestelijke.

Er beweegt wat in de attitude van de Belgische Kerk ten opzichte van euthanasie. De Broeders van Liefde hebben zopas een vinger opgestoken naar Rome, door de toepassing van de euthanasiewet in hun psychiatrische zorginstellingen te aanvaarden.

Begeleidingscommissie
“Ik denk toch dat de laatste stadia van dementie soms een vorm van mensonwaardigheid inhouden”, zegt Paul Schotsmans. Hij heeft een voorstel: hij wil uitgaan van een wilsverklaring, waarin de patiënt zijn wensen te kennen geeft. Schotsmans wijst hierbij op de rol van de huisarts. Die was, zoals @MediSfeer op het ogenblik zelf twitterde, niet op het debat uitgenodigd. Een reflectie tussen patiënt, vertrouwenspersoon en huisarts kan tot een goed interpreteerbare wilsverklaring leiden.

En daarna? “Als de patiënt eenmaal in een gevorderd stadium komt, kunnen dezelfde personen een soort begeleidingscommissie vormen. Met de morele steun van de naasten wordt het voor de arts iets gemakkelijker om de beslissing te nemen.”

Paul Schotsmans denkt niet dat we de euthanasiewet moeten wijzigen. Hij heeft hierover tijdens het debat niet verder uitgeweid, maar zijn opmerking roept vragen op. Betekent ze dat de procedure moet beperkt blijven tot dementerende patiënten in irreversibel coma? Want volgens de huidige wet is euthanasie via de wilsverklaring alleen toegestaan bij irreversibel coma.

Tegenstrijdigheden troef
Wim Distelmans ziet tegenstrijdigheden in de huidige wetgeving. Als een patiënt via een wilsverklaring aangeeft dat hij in een bepaald stadium van zijn ziekte geen sondevoeding meer wil, moeten artsen zich daaraan houden. “Waarom mag die patiënt dan niet de wilsverklaring gebruiken om in dat stadium euthanasie te vragen?”, werpt Distelmans op. “Zonder sondevoeding sterft hij sowieso binnen twee weken, van honger en dorst. Het resultaat is hetzelfde. Alleen sterft die patiënt waardiger met euthanasie.”

Er is nog een contradictie: “Sommige patiënten met dementie lijden niet? Dat is mogelijk. Maar bij personen met een irreversibel coma kan wel euthanasie worden toegepast op grond van een wilsverklaring. En ook in die groep zijn we er niet zeker van dat patiënten lijden.”

Geen tsunami
Legalisering zal volgens Distelmans geen vloedgolf van euthanasie bij dementerenden met zich meebrengen: “In Nederland is euthanasie bij wilsonbekwame patiënten met dementie toegestaan.  In 2015 kregen 109 dementerende patiënten er euthanasie. Het merendeel waren mensen in een wilsbekwaam stadium. Dat komt waarschijnlijk omdat artsen niet geneigd zijn euthanasie uit te voeren bij wilsonbekwame patiënten.” Datzelfde jaar kregen in België 20 dementerende patiënten euthanasie. Zij bevonden zich (uiteraard) in het wilsbekwame stadium.