Het afgelopen weekend reageerde de (medische) wereld geschokt en verontwaardigd op de zelfdoding van een Oostenrijkse collega die niet langer bestand was tegen de voortdurende bedreigingen die ze kreeg vanuit de anti-vaxbeweging. De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) spreekt van een ‘infodemie’. Binnen afzienbare tijd biedt de WGO via teleconferenties opleidingssessies in het Engels en het Frans aan, om zorgverstrekkers in staat te stellen beter met het probleem om te gaan.

“We mogen dit nooit als normaal beschouwen”, tweette Marc Van Ranst, de viroloog die als expert deel uitmaakte van meerdere overlegcomités die tijdens de hoogdagen van de pandemie de regering moest adviseren. Hij werd toen met de dood bedreigd door de extreem-rechtse militair Jürgen Conings, een aanhanger en believer van schadelijk nepnieuws dat via de sociale media circuleert.

Het duivelse werk van allen die "tegen" zijn

De WGO spreekt van een ‘infodemie’ wat staat voor een overdaad aan informatie. Het is een epidemie van informatie met een gevaarlijke dimensie, namelijk die van valse informatie. Al in 2020 verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie dat deze epidemie net zo gevaarlijk is als covid zelf.

Wie is verantwoordelijk voor deze desinformatie? Een beetje van overal, maar wel met diverse motieven: van bepaalde schurkenstaten die onze samenleving willen destabiliseren tot extremistische groepen die volgelingen proberen te maken en ideologen die tegen het kapitalisme, de zogenaamde 'officiële' geneeskunde of de farmaceutische industrie ageren. Maar door vaccins of behandelingen af te wijzen, valse behandelingen als alternatief naar voor te schuiven en maatregelen tegen besmetting naar de prullenmand te verwijzen, maken ze slachtoffers. En dat niet alleen rechtstreeks. Er zijn ook veel mensen die zich niet meer aan de maatregelen tegen het virus durven houden en die eraan sterven.

Enkele manieren om uzelf en patiënten te beschermen

Is er dan niets tegen aan te vangen? Toch wel! De strijd kan op verschillende niveaus worden aangegaan. De WGO gebruikt zijn EPI-WIN-netwerk  om nepnieuws op te sporen en roept de hulp in van techreuzen om nepnieuws te filteren en correcte informatie te promoten. Tot op zekere hoogte doen ze dat nu al. We moeten echter onder ogen zien dat niet alles mogelijk is. Daarnaast heeft de WGO sinds 2021 een waarschuwingsdienst gelanceerd op WhatsApp. In verschillende talen, waaronder Engels en Frans, worden via deze weg rapporten, nieuwe informatie en cijfers over de epidemie verspreid.

Zelfs al komen ze er niet eerlijk voor uit, is het toch mogelijk om mensen te herkennen die het slachtoffer zijn van desinformatie. De WGO lijst een reeks symptomen op die bij hen voorkomen: angst, verwarring en paniek, het overmatig delen van informatie en het niet herkennen van de waarde van de informatie. Zien we dit bij een patiënt, dan moet steeds gepoogd worden een dialoog tot stand te brengen, wat in de gegeven omstandigheden niet altijd makkelijk is. Doel van de dialoog is het overbrengen van degelijke informatie zonder daarbij de andere te forceren. Het wederzijds vertrouwen in de arts-patiëntrelatie is hierbij cruciaal. Om valse informatie te helpen detecteren, adviseert de WGO om de Covid-19-site Poynter te consulteren. Die heeft met name een pagina waarop  alle nepnieuws wordt opgelijst dat door de groep reviewers wordt opgemerkt.

Seminars die aanleren hoe men iets goed kan uitleggen

De internationale gezondheidsorganisatie organiseert binnenkort online trainingssessies  in het Engels en het Frans, om zorgverstrekkers in staat te stellen het probleem beter aan te pakken. De WGO leert deelnemers efficiënte narratieve technieken aan om te communiceren over de ‘infodemie’ en de impact die dat heeft. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de techniek van “story telling”. Iedereen die dat wil, kan zich voor deze training opgeven.