De voorbije jaren is de leeftijd waarop werknemers op wettelijk pensioen gaan gedaald. Dat blijkt uit een pensioenrapport opgesteld door de sociale partners. Opvallende passage in het pensioenrapport dat vakbonden en werkgevers opstelden op vraag van de regering: de voorbije jaren is er een daling merkbaar van de ingangsleeftijd bij pensionering. Dat is het moment waarop mensen officieel met pensioen gaan en dus een pensioen uitbetaald krijgen.

In 2021 - het jaar met de meest recente cijfers - ging bijna 53 procent van de werknemers met 65 jaar op pensioen. Bij 26 procent was dat op 60 of 61 jaar. Vijf jaar eerder - in 2017 - ging nog 61 procent van de werknemers op 65 jaar met pensioen, en maar 21 procent op 60 of 61 jaar.

Met andere woorden: het aandeel werknemers die op de wettelijke leeftijd van 65 jaar met pensioen gaan, daalt. "Ondanks de verstrenging van de pensioenleeftijd en van de loopbaanvoorwaarden is er een toename van de heel jong gepensioneerden (60 of 61 jaar) in de laatste vijf jaar merkbaar", zo  stelt het rapport.

De reden is vooral bij SWT - het vroegere brugpensioen - te vinden, legt Olivier Pintelon uit, pensioenexpert bij de socialistische vakbond ABVV. De voorwaarden voor dat systeem zijn veel strikter geworden. Terwijl er tien jaar geleden nog 100.000 mensen op brugpensioen waren, zijn dat er vandaag maar amper 8.000. Die oudere werknemers gingen vroeger op pakweg 60 jaar op brugpensioen, om op 65 jaar dan officieel met pensioen te gaan. In die tussentijd golden ze als werkloos. Vandaag kiezen diezelfde zestigers om op vervroegd pensioen te gaan. Ze kunnen dat na lange loopbanen, bijvoorbeeld op 61 jaar na 43 jaar loopbaan. Daarbij moeten ze wel een deel van hun pensioenbedrag opgeven.

Met andere woorden: nu brugpensioen strenger is geworden, kiezen werknemers sneller voor vervroegd pensioen na een lange loopbaan. De gemiddelde pensioenleeftijd ligt rond 64 jaar en is de voorbije jaren "stabiel gebleven tot heel licht gedaald", bevestigt ook de Federale Pensioendienst.

Effectieve pensioenleeftijd gestegen

Daarnaast is er ook nog zoiets als de effectieve pensioenleeftijd. Dat is de leeftijd waarop werknemers effectief stoppen met werken. Dat hoeft niet dezelfde leeftijd te zijn als de wettelijke pensioenleeftijd. Mensen kunnen bijvoorbeeld fysiek niet meer in staat zijn te werken en op vroegere leeftijd stoppen. Uit gegevens van het pensioenrapport blijkt dat die effectieve pensioenleeftijd de voorbije tien jaar is gestegen: van gemiddeld 58 jaar in 2010 naar gemiddeld 62 jaar in 2021 (volgens de OESO-methodologie). "Toch een stijging met vier jaar op tien jaar tijd. Dat is niet niks", aldus Pintelon.

Uit het rapport blijkt nog dat heel jonge uittreders - die met 60 jaar of minder op pensioen gaan - vaak uittreden om gezondheidsredenen. Dat blijkt ook uit het aantal jaren gezonde levensverwachting. Die nemen niet toe. Mensen beginnen immers gemiddeld tussen 60 en 65 jaar te lijden aan functionele beperkingen. En hoe lager geschoold, hoe lager die gezonde levensverwachting: gemiddeld 60,5 jaar bij laaggeschoolde vrouwen en 62 jaar bij laaggeschoolde mannen. "De verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd naar 67 jaar is alleen al om die reden onbegrijpbaar", merkt de socialistische vakbond op.

Bij het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) merkt men op dat de cijfers aantonen dat te veel mensen nog steeds veel te vroeg de arbeidsmarkt verlaten. "Iedereen moet langer aan de slag", klinkt het bij de grootste werkgeversorganisatie van het land. Het VBO merkt ook dat er inzake pensioenen grote verschillen bestaan tussen werknemers, ambtenaren en zelfstandigen.

Aan het bijna 180 pagina's dikke rapport over het pensioensysteem  hebben de sociale partners ook een gemeenschappelijk advies verbonden, met het oog op de sociale en financiële houdbaarheid van het hele systeem.

Zo adviseren ze om allerlei gunstregimes - of het nu gaat om beroepsgroepen, arbeidsvormen of alternatieve vomen van verloning - bij te sturen of zelfs te schrappen. 

Deeltijdswerk en tweede pijler

Bij toekomstige pensioenhervormingen adviseren de sociale partners ook om rekening te houden met allerlei ontwikkelingen in de samenleving, denk maar aan de oververtegenwoordiging van vrouwen in deeltijdswerk.

Ander advies gaat over de tweede pijler. De regering wil dat aanvullend pensioen zoveel mogelijk veralgemenen. Vakbonden en werkgevers wijzen er op dat dat vooral een zaak is van de sociale partners.

Een laatste advies gaat over de zogenaamde 'gezinsdimensie' in het pensioensysteem. De bestaande systemen houden volgens de sociale partners onvoldoende rekening met nieuwe vormen van gezinsorganisatie. Vandaag is huwelijk zowat de enige samenlevingsvorm die afgeleide rechten opent. De sociale partners tonen zich alvast geen voorstander van een 'pensioensplit'. Dat is een systeem waarbij de pensioenrechten van partners gelijk worden verdeeld. Mogelijk zou dit kunnen leiden tot verarming, klinkt de kritiek.

Minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) verwelkomt het advies. Ze wijst er op dat het debat over de financiële houdbaarheid van de pensioenen niet beperkt mag blijven tot een loutere discussie over de pensioenuitgaven.

Ook de minister toont zich voorstander van een modernisering van de gezinsdimensie binnen het pensioensysteem. "De modernisering van de gezinsdimensie staat al tientallen jaren op de agenda. Ons pensioensysteem sluit niet meer aan bij de maatschappelijke realiteit en de ontwikkelingen op gezinsvlak. Dit is een belangrijke en ambitieuze hervorming, die vooral vrouwen ten goede zal komen. Ik verwelkom daarom het verzoek van de sociale partners om verder te gaan met de herziening van de afgeleide rechten en de middelen die hierdoor vrijkomen te herinvesteren in de eerste pijler", aldus de minister.

Lalieux hoopt dat de andere regeringspartners rekening houden met het advies tijdens de bespreking van de pensioenhervorming.