In totaal namen acht ziekenhuizen en 1.273 patiënten deel aan het onderzoek dat peilde naar vier niveaus van patient empowerment. De deelnemende ziekenhuizen waren AZ Alma Eeklo, AZ Groeninge Kortrijk, AZ Jan Yperman Ieper, AZ Monica Antwerpen, AZ Oudenaarde, AZ OLV Waregem, Psychiatrisch Ziekenhuis Ariadne en Revalidatieziekenhuis Inkendaal.

De patiënten waren onderverdeeld in chronische patiënten (558), die meer dan drie maanden per jaar in behandeling waren of meer dan drie keer per jaar afwezig wegens ziekte, en niet-chronische (667). Er werden de hen 20 vragen voorgelegd die zich toespitsten op 'vier stadia' van patient empowerment:

• uitwisseling info patiënt-arts
• wisselwerking arts-patiënt
• samen beslissen
• zelfzorg en zelfredzaamheid

De patiënten konden zich met de stellingen 'helemaal akkoord' verklaren, 'akkoord', 'niet akkoord' of 'helemaal niet akkoord'. De eerste twee categorieën waren dus eerder zeer positief tot positief, de laatste twee negatief tot zeer negatief. Wat opviel: nergens werd 'helemaal niet akkoord' opgetekend, dus zeer negatief waren de reacties niet op de verhouding arts-patiënt.

Strenge monitor?

De monitor lijkt wel erg streng vemits hij enkel het referentiepercentage 'helemaal akkoord' als eindscore neemt. Dan schommelen de eindpercentages slechts rond de 50%: 56% voor de uitwisseling info patiënt-arts, 52% voor de wisselwerking arts-patiënt, 48% voor samen beslissen en 45% voor zelfzorg en zelfredzaamheid.

Ter vergelijking: van de andere zorgmedewerkers hield zowat 60% rekening met de persoonlijke voorkeuren en wensen van de patiënt.

Tellen we de stelling 'akkoord' op bij 'helemaal akkoord', wat toch logisch lijkt, dan ziet de arts-patiëntrelatie er niet alleen veel beter, maar ook realistischer uit. Tenminste als we afgaan op de talloze peilingen die al liepen over het vertrouwen dat patiënten stellen in artsen. De benchmark is dan 92% voor de uitwisseling info patiënt-arts, 91% voor de wisselwerking arts-patiënt, 89% voor samen beslissen en 88% voor zelfzorg en zelfredzaamheid.

Prof. Edgard Eeckman, die mee de monitor in het leven riep en voorzitter van Patient Empowerment vzw, beklemtoont dat de monitor slechts indicatief is en dat er wel iets voor te zeggen is om de categorieën 'helemaal akkoord' en 'akkoord' op te tellen

Dat neemt niet weg dat zelfs dan zowat een op de tien patiënten flink wat moeite heeft met zijn of haar arts, om een of andere reden. Stellingen waar relatief veel patiënten niet akkoord mee gingen, waren: 

• Voldoende info arts over bijwerkingen/gevolgen behandeling (11%)
• Arts vroeg naar mijn mening (12%)
• Mee kunnen beslissen over behandeling/ingreep (11%)
• Arts uitdrukkelijk gevraagd of ik wilde doorgaan met behandeling (11%)
• Kans om voorgestelde behandeling te bespreken met anderen (11%)
• Arts gevraagd of ik behandeling haalbaar vond (12%)
• Arts stimuleerde om te leren gaan met gevolgen behandeling (12%).

Over het algemeen, zo signaleert de monitor, heeft 24% van de patiënten het gevoel alles te moeten ondergaan. Maar dat hoeft niet enkel aan de artsen te liggen uiteraard. Wellicht is dat gewoon eigen aan ons soms logge en bureaucratische systeem. Mocht diezelfde vraag aan artsen worden gesteld, dan ligt dat percentage allicht minstens even hoog.

Waarom-vraag

Niettemin blijven er dus werkpunten, en het is de verdienste van deze monitor om die mee naar boven te spitten. De vzw Patient Empowerment staat ter beschikking om te adviseren en te coachen bij het kwalitatief onderzoek dat kan worden uitgevoerd om te peilen naar de oorzaken van een bepaald resultaat. U kunt contact opnemen via: info@patientempowerment.be.

"Dit was een eerste poging om patient empowerment in kaart te brengen", aldus Egard Eeckman. Bedoeling is dat als hieruit zwakke punten naar voren komen, ziekenhuizen de 'waarom-vraag' gaan stellen. En dan zijn we altijd bereid om samen met hen stappen te zetten via kwalitatief onderzoek. Tegen een zeer matige prijs van minder dan 1.000 euro kunnen ze in de monitor instappen. Elk ziekenhuis krijgt als feedback zijn eigen cijfers die we samen kunnen interpreteren. We willen dit verder blijven benchmarken en zo als het ware de polsslag blijven voelen van verdere indicaties. Dit onderzoek kunnen we ook voeren voor specifieke diensten en het is dus niet de bedoeling om ons vast te pinnen op cijfers op zich."

"De meerwaarde bestaat hierin dat we zo heel dicht iets benaderen: informatie waar vandaag een tekort aan is. We plaatsen ons in de positie van de individuele patiënt. Niet om ons tegen de artsen op te stellen, wel om samen de zorg te verbeteren: het is een samen-verhaal."

> De patient empowerment monitor voor ziekenhuizen is er